زبان ترکی استانبولی | سایت جامع ترکیه زبان ترکی استانبولی | سایت جامع ترکیه
گردشگری ترکیه
  1. خانه
  2. زندگی ترکیه
  3. زبان ترکی استانبولی
زندگی ترکیه

زبان ترکی استانبولی

زبان ترکی استانبولی موضوعات مهم Toggle زبان ترکی استانبولیترکیزبان ترکیآذریاستانبولیزبان زبان ترکی آذری که ما امروزه در ایران بکار میبریم چگونه ریشه گرفت و وسعت یافت؟ مناسبات و مقام و نفوذ و گسترشش در مقابل فارسی چه بود؟ زبان های ترکی آذربایجان و زبان ترکی استانبولی که امروزه تا حد…
آکا مارکتینگ
اقامت ترکیه با خرید خانه
سازمان استعدادیابی ورزشی استیدو

زبان ترکی استانبولی

زبان ترکی آذری که ما امروزه در ایران بکار میبریم چگونه ریشه گرفت و وسعت یافت؟ مناسبات و مقام و نفوذ و گسترشش در مقابل فارسی چه بود؟ زبان های ترکی آذربایجان و زبان ترکی استانبولی

که امروزه تا حد زیادی از همدیگر متمایز شده اند در زمان صفویه چقدر بهمدیگر نزدیک و چقدر از همدیگر دور بودند؟

واژگان، املاء و تلفظ کلمات، همچنین دستور زبان از قبیل صرف افعال و جمله سازی ها  چه تشابهات و یا فرق هائی داشت؟

  حسن جوادی و ویلم فلور که در گذشته نیز کار های بسیار مفید و علمی تاریخی به چاپ رسانیده اند

در حال اتمام تهیه و تنظیم لغتنامه ای هستند که حدودا ۳۵۰ سال پیش بقلم محمد رضا نصیری و پسرش عبدالجمیل نصیری تالیف شده است.

آنها هر دو اصلا اهل اردوباد بودند که به اصفهان آمده برای دربار صفوی کار میکردند.
اما پدر، محمد رضا، از زمان اقامت در اردوباد شروع به جمع آوری لغات این فرهنگ نموده و پسر، عبدالجمیل، آنرا تکمیل کرده است.
حسن جوادی و ویلم فلور این لغتنامه را از تنها نسخه خطی آن که در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است آماده میکنند.
آنچه که در زیر میخوانید تنها مقدمه این لغتنامه است که امید است بزودی به چاپ برود.
در این فرهنگ برای هر کلمه ترکی «قیزیلباشی» (آذری امروزه) و یا زبان ترکی استانبولی (ترکیه کنونی) و چغتائی (اوزبکی قدیم) 
معنا و کلمات مترادف فارسی داده میشود که از نظرمقایسه و بررسی تحول این زبان ها بنظر من جالب و آموزنده است.
من خودم بالشخصه از خواندن فقط همین مقدمه فوق العاده هیجان زده شدم.

ترکی

امیدوارم خوانندگان «چشم انداز» هم استفاده کنند
و بعضی از کاربران بجای غنای معلومات تاریخی و فرهنگی – زبانی، کوشش نکنند
که از آن این یا آن نتیجه سیاسی را برای اوضاع کنونی ایران در آورند زیرا غرض از انتشار این اثر نه زمینه سازی برای سوال هائی از قبیل
«زبان کی برتر و یا قدیمی تر و غنی تر است» است بلکه فقط آنست که بیشتر بدانیم
و حدس بزنیم که وضع زبان و فرهنگ جامعه ایران
و آذربایجان و قفقاز و عثمانی و خراسان قدیم و آسیای مرکزی آن زمان چگونه بود
و چگونه دچار کدام تحولات و تاثیرات متقابل شد که بالاخره منتج به اوضاع و احوال کنونی شد. والسلام..
ویلم فلور و حسن جوادی – صرف نظر از این که زبان ترکی در چه زمانی وارد ایران شد، در دورۀ صفویه ترکی آذری که
بیشتر بنام ترکی قزلباشی نامیده می شد دارای اهمیت زیادی بود، و علاوه بر دربار بین مردم نیز بصورت وسیعی استفاده می شد.
این مطلب به ندرت ذکر شده است و معمولا تاریخ نویسان ایرانی و غربی به این مساله نمی پردازند.
شعرایی که در این زمان و حتی پیش از صقویان
که به این زبان شعر گفتند مانند فضولی بغدادی، از آن بعنوان «ترکی» نام بردند.
زبان ترکی استانبولی

بخوانید!
عید قربان در ترکیه

زبان ترکی

بنظر میرسد که صادقی افشار (۱۵۳۳-۱۶۱۰) اولین شاعریست که اصطلاح «متکلمین قزلباشی» را بکار می برد،

و باید گفت که زبان مادری او قزلباشی نبوده بلکه جغتایی بوده است، ولی در تبریز متولد شده بود.

یک قرن پس از او عبدالجمیل نصیری مؤلف فرهنگ حاضر ترکی آذربایجان را «ترکی قزلباشی» می نامد.

اما باید گفت که این اصطلاح زیاد بکار برده نشده است.

سیاحان اروپایی بطور کلی از این زبان بعنوان «ترکی» نام بردند،

به استثناء پرتقالیان که معمولا این نوع ترکی را «ترکمانی» نام داده اند.

در تمام مدت دولت صفویه ترکی آذری بصورت عمده زبان دربار بود

و بعلاوه زبان محاوره قبایل قزلباش و افراد ارتش بشمار میرفت.

[شاه عباس زبان اردو]. تا سال ۱۵۹۰ هریک از قبایل قزلباش حکومت ایالت بخصوصی را داشتند.

مثلا شیراز قلمروی ایل ذوالقدر، یزد در دست ایل افشار و هرات در دست ایل شاملو بود.

در نتیجه گسترش زبان ترکی استانبولی تاحدی به قبایل قزلباش وابستگی داشت.

بدین جهت در قرن شانزدهم ترکی آذری خارج از مناطق سنتی اقامت قبایل قزلباش نیز گسترش می یافت،

ولی پس ازسال ۱۵۹۰ که دیگر قبایل قزلباش در نواحی بخصوصی قدرت نداشتند زبان آذری بیشتر

در نواحی شمال غربی ایران متمرکز گشت.

با این همه در بعضی جاهای دیگربصورت انتزاعی باقی ماند.

آذری

روند گسترش زبان آذری در ایران جریانی تحولی بود، و گاهی گسترش زیادی می یافت و گاهی فروکش می کرد.

در قرن شانزدهم این زبان در ایالاتی استعمال میشد که اکنون اثری از آن در آن جا ها نیست،

مثلاً در لارستان فارس پرتقالیان ایلات ترکی دیدند که «آذری زبان بودند و هم دزد و قزلباش بودند.»

بخوانید!
لباس سنتی مردم ترکیه

اکنون در آن ناحیه هنوز ایلات ترک زبان (قشقایی، بویر احمدی(؟؟)

اقامت دارند ولی در خود شهر لار اکنون زبان ترکی بکار نمی رود.

هرچند که در سال ۱۵۴۱ سفیر ونیز می نویسد که »

در لار ترکی و حرف میزنند.» بنا بگفتۀ تنریرو در سال ۱۵۲۳ اهالی شیراز هم فارس زبان

و هم ترکمانان ترک زبان بودند. در کاشان، قم، سلطانیه، زنجان، و دهات بین زنجان و تبریز همین وضع بر قرار بود.

بگفتۀ برادران کرملیت در ۱۶۰۷ در شیروان مردم ترکی حرف می زدند.،

و در همین سال اهالی شماخی هم زبان ترکی استانبولی و هم ارامنه بودند.

در همین منبع آمده است که «زبان شهر اردبیل عین ترکی شیروان است.»

در آن وقت ارامنه زیادی که از جلفای قدیم مجبور به مهاجرت شده بودند زندگی می کردند.

باز بگفتۀ برداران کرملیت در سال ۱۶۰۷ در قزوین «زبان محاوره نه ترکی و نه فارسی بود، ولی همه ترکی می فهمیدند

و اکثریت فارسی را نیز می فهمیدند» ، به گفتۀ سیاح عثمانی اولیا چلبی در سال ۱۶۵۵

زبان قزوینیان «کردی، یکه ترکمن، فارسی، عربی و پهلوی» بود.

استانبولی

جالب این که در سال ۱۵۲۳ اهالی تبریز بیشتر فارس زبان بودند و ترک زبان کم بود و بعلاوه تعداد ارامنه هم زیاد بود. ؟؟

خارج تبریز بسوی غرب بیشتر ساکنان ارامنه و نسطوریان بودند ، و در اطراف وان و بتلیس اکراد هم زیاد بودند .

ساکنان النجه و اطراف آن ، که بگفتۀ زینو در شمال تبریز قرار داشت، مسیحیان بودند. .

به گفتۀ سیاح ونیزی آلساندری در سال ۱۵۷۰ » در ناحیۀ الینجه هرچند که مردم فقط ترکی،

فارسی و ارمنی بکار می برند ایرانیان این نواحی را «فرنگی»  می خواندند.» حدود سال ۱۵۰۰ ساکنان قلعۀ الاتامیدیا  ،

بخوانید!
نحوه گرفتن اینترنت خانگی ترکیه

که بین خوی و مرند واقعست، ترکمان بودند، و ساکنان ایالت نخجوان مسیحیان بودند و فارس زبان کم بود.

در اواسط قرن هفدهم ترکی آذری هنوز گسترش زیادی نداشت، زیرا که اولیا چلبی در سال ۱۶۵۲ می نویسد:»

مردم این شهر [نخجوان] به زبان دهقانی حرف میزنند، ولی شعرای فاضل و ندمای ظریف به زبان پهلوی و مغولی،

که زبانهای قدیمی هستند، حرف می زنند.» باز بقول چلبی در مراغه » بیشتر مردم به زبان پهلوی گفتگو می کنند

و «فصیح اللسان و بدیع البیان» هستند.» دربارۀ تبریز می گوید» مردم ترکمن و افشار و گوکدولاق لهجۀ مخصوصی دارند»

و از ترکی آنان نمونه هایی بدست می دهد، اما ارباب معارف به زبان فارسی تکلم می کنند.»

زبان

به نظر میرسد که در قرن شانزدهم اهالی تبریز بیشتر مسلمان فارس زبان و مسیحیان بودند

و در بعضی قسمت های آذربایجان غربی و نخجوان مسحیان هم بودند، ولی بطرف جنوب شرقی تبریز مسیحیان نبودند.

در اینجا جمعیت مخلوطی بود از فارسی زبان و ترکی زبان. در ۱۵۷۰ بنا بگفتۀ آلساندری »

اهالی تبریز عمده فارسی زبان، ترکمن و کولی هستند، و تعداد متنابعی مسیحیان ارامنه در آنجا زندگی می کنند،

ولی خارج از تبریز هیچ گونه مسیحی پیدا نمی شود.» بنا بر گفتۀ رابرت شرلی در سال ۱۶۰۰

در کردستان مردم فقط به زبان کردی حرف میزدند و هیچکس فارسی، عربی و یا ترکی نمی دانست.

همچنین در گیلان فقط به گیلکی حرف میزدند.

باز به نظر میرسد که در قرن هفدهمزبان ترکی از شیراز و کاشان پس روی کرده بود احتمالاً بخاطر این که

قزلباشان دیگر پس از ۱۵۹۰ دیگر تیولی در آن نواحی نداشتند. هرچند که ترکی در قرن شانزدهم

در اصفهان اهمیت زیادی نداشت ولی در قرن هفدهم به سبب بودن دربار صفوی در آنجا

و نیز بخاطر مهاجرت گروهی بزرگ از ترک زبانان تبریز به محلۀ عباس آباد در اصفهان ترکی رواج زیادی یافته بود.

پدر صائب تبریزی یکی از همین مهاجران بوده است،

و با این که خود صائب متولد تبریز بود گاهی او را تبریزی و گاهی اصفهانی می خوانند.

, , , ,

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

هفده + 7 =