ارامنه ترکیه نشین
ارامنه ترکیه نشین
ارامنه ترکیه نشین که امروزه در ترکیه زندگی می‌کنند بازماندگان جامعهٔ بزرگ‌تری هستند
که به مدت هزاران سال قبل از تأسیس امپراتوری عثمانی وجود داشت.
تعداد شهروندان ارمنی امپراطوری عثمانی قبل از جنگ جهانی اول بین دو تا دو و نیم میلیون نفر تخمین زده می‌شود.
در طی دوران امپراطوری عثمانی ارمنی‌ها همانند یونانیان و یهودیان در کسب و کار و تجارت فعال بودند.
وقتی که کنستانتینوپل، قسمتی از امپراطوری عثمانی شد از سوی سلطان، ارمنی‌های ارتودکس مورد حمایت قرار گرفتند
به گونه‌ای که آنها توانستند کلیساهای خود را در سرزمین امپراطوری بسازند. تعدادی از کلیساهای ارمنی در آناطولی
و استانبول در ۱۴۵۳م یا بعد از بازتاب تحمل گروههای قومی و مذهبی گوناگون تحت کنترل عثمانی در طی آن دوره ساخته شده‌اند.
با شروع قرن نوزدهم نااستواری سیاسی، اوضاع وخیم اقتصادی و تنشهای مداوم قومی باعث مهاجرت حدود صد هزار ارمنی به اروپا، آمریکا و خاورمیانهشد.
این خروج گسترده، جماعت ارمنیان پراکنده را در سراسر جهان بر اساس جمعیت اصلی ارمنی‌های عثمانی مهاجر
به تعداد وسیع را ایجاد کرد علاوه بر این مهاجرت‌هایی نیز از قفقاز صورت می‌گرفت که عمدتاً به مقصد روسیه بود.
تعدادی از ارمنی‌ها بین سالهای ۱۸۹۴م تا ۱۸۹۷م توسط سلطان عبدالحمید قتل‌عام شدند.
کشتارهای بیشتری در ۱۹۰۹م اتفاق افتاد که به قتل‌عام آدانانیز معروف است که در طی آن بین بیست تا سی هزار ارمنی کشته شدند.
ارمنی‌های باقی‌مانده در قسمتهای شرقی کشور بین سالهای ۱۹۱۷م تا ۱۹۱۸م به قفقاز پناه جسته
و سرانجام در نواحی کنترل شده از سوی جمهوری دموکراتیک تازه تأسیس ارمنستان ساکن شده
و هرگز به خانه‌های اصلی خود در شرق ترکیه برنگشتند (که ساکنین شش ولایت ارمنی ترکیه بودند)
ارامنه
تعدادی از ارمنی‌ها که حدود سیصد هزار نفر بودند بر طبق برخی برآوردها از سوی تُرکها و کُردها مورد پذیرش قرار گرفته
و یا جمعیت مسلمانان در طی پروسهٔ کردسازی یا ترک‌سازی ازدواج نمودند تا با وقایع شوم کمتری مواجه گردند.
اکثر بازماندگان ارمنی که به سوریه مدرن و در کل خاورمیانه آمدند و برخی که موقتاً به خانه هایشان
در ترکیه در پایان جنگ جهانی اول بویژه در طی قیمومیت فرانسه بازگشتند در نتیجه اجازه‌ای بود
که به کنترل جنوب شرقی ترکیه در طی موافقت‌نامه سایکس–پیکو به فرانسه داده شده بود.
جمعیت ارمنی از موج جدید کشتارها در طی دوران ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۳ در طی جنگ استقلال ترکیه رنج کشید
که شامل ارمنی‌های باقی‌مانده در شرق و جنوب کشور به علاوه یونانیها در منطقه دریای سیاهمی‌شدند.
اخراج گستردهٔ جمعیت ارمنی‌های باقی‌مانده در ترکیه بویژه بعد از بازپس گیری منطقه از دست نیروهای فرانسوی ادامه یافت
و ارمنی‌های اندکی که باقی‌ماندند دست به فرار زدند.
تا پایان سال ۱۹۲۰ تعداد کمی از ارمنیان باقی‌مانده و در سراسر کشور پراکنده بودند و تنها جمعیت قابل دوام آنها در استانبول و اطراف آن باقی‌مانده‌اند.
جمعیت نگاری
جمعیت کنونی ارامنه ترکیه نشین بین چهل تا هفتاد هزار نفر تخمین زده می‌شود که عمدتاً در شهر استانبول و اطراف آن زندگی می‌کنند
حتی همین تعداد اندک جمعیت ارمنی فعال در ترکیه نیز به خاطر مهاجرت‌های بیشتر به اروپا، آمریکا و استرالیا کاهش یافته‌اند.
این جمعیت به عنوان یک گروه مجزا در نظام تُرکی شناخته می‌شود و دارای نهادهای آموزشی، فرهنگی، مذهبی و اجتماعی خود و مطبوعات مجزای خود است.
جمعیت ارمنیان ترکیه برای حفظ نهادهای خود و بازبودن مدارس و بقاء مطبوعاتشان تلاشهای بسیار سختی
بر اثر کاهش تقاضای ناشی از مهاجرتها و ضعف اقتصادی قابل ملاحظه به عمل آوردند.
جامعهٔ ارمنی ترکیه عمدتاً به ارمنی‌های ارتودکس حواری متعلق به کلیسای حواری ارمنی
با اقلیت کوچکی از پیروان کلیسای کاتولیک ارمنی و کلیسای پروتستان انجیلی تقسیم می‌شوند.
مسیحیان کریپتو یا پنهان
در طی نسل‌کشی ارمنیان تعدادی از کودکان یتیم ارمنی از سوی خانواده‌های مسلمان محلی به فرزند خواندگی پذیرفته شدند
که برخی اوقات نام آنها را تغییر داده و آنها را به دین اسلام درآوردند. یک منبع رقم ۳۰۰۰۰۰ نفر را ذکر می‌کند
اما تحلیل دیگری این رقم را بیش از حد بزرگ ذکر می‌کند و تمایل به رقم ۶۳۰۰۰ نفر دارد رقمی
که بر طبق گزارش وزارت خارجه ایالات متحده از سوی پاتریارک ارمنی قسطنطنیه در سال ۱۹۲۱م ذکر شده است.
آمار ارامنه نهان در ترکیه
هنگامی که ارمنیان باقی‌مانده شروع به جستجو و ادعای برگرداندن این کودکان یتیم را بعد از جنگ جهانی دوم نمودند تنها درصد کوچکی از آنها پیدا شدند
و به خانواده هایشان پیوستند در حالی که بقیه به زندگی خود به عنوان مسلمان ادامه دادند.
علاوه بر این تعدادی از خانواده‌های ارمنی نیز به منظور فرار از نسل‌کشی مسلمان شده‌اند.
تعداد نامعلومی از افراد با اصلیت ارامنه ترکیه نشین وجود دارند که امروزه از تبار خود آگاه نبوده
و چیزی حدود ۳۰۰۰۰۰ نفر هستند که ارمنی‌های نهانی هستند که مسیحیان کریپتو یا پنهان نامیده می‌شوند.
رقم ۳۰۰۰۰۰ نفر ممکن است متعلق به سال ۱۹۱۵ باشد اما چندین نسل از آن ماجرا گذشته است
و بنابراین این ارقام می‌بایست بسیار بیش از این بویژه بر اثر ازدواجهای مختلط باشد.
به علت تصاعد طبیعی جمعیت، تعیین رقم دقیق تعداد ارمنی‌ها در ترکیه به شدت مورد نزاع و بحث می‌باشد.
اما برخی برآوردهای محافظه کارانه نشان می‌دهند که تعداد آنها در اواخر قرن بیستم از مرز یک میلیون نفر گذشته است.
عده‌ای نیز تبار ارمنی ارامنهٔ نهان را انکار می‌کنند به این دلیل که این تبار ممکن است زمانی بر اثر تُرکی کردن بر اثر ازدواج با جمعیت تُرکی یا کُردی تغییر کرده باشد
و ارمنی بودن آنها ممکن است مورد تردید قرار گیرد و تعدادی از آنها ممکن است به طور بالفعل در زمان کنونی بیشتر خود را تُرک احساس کنند تا ارمنی.
در سال ۱۹۶۰ تعدادی از این خانواده‌ها به مسیحیت برگشته و نامهای خود را نیز تغییر دادند.
ارمنی‌های حمشین
حمشین‌ها تعدادی از گروههای گوناگون از مردمی هستند که در تاریخ گذشته
یا حال به ناحیهٔ حمشین مربوط می‌شوند که در منطقه دریای سیاه در شرق ترکیه واقع است.
آنها به عنوان حمشینلی، حمشینیها، حمشنتسی (به ارمنی حامشنی Համշենի) نامیده شده
و یا خود را به این اسم می‌نامند که در زبان مربوطه به معنای مقیمی حمشین می‌باشد.
این ناحیه در قرن پانزدهم به امپراطوری عثمانی ملحق شده و در طی این دوره مرحله‌ای از مهاجرتها و اسلامی کردن در آنجا صورت گرفت.
جزئیات و اوضاع و احوال توأم با این مراحل مهاجرت و اسلامی کردن در طی دوران امپراطوری عثمانی به روشنی معلوم و مستند نشده است.
